Sztuczki z pocztą

Poproszę na inny adres

Posiadacze kont shellowych nigdy nie mieli takiego problemu, "od zawsze" dysponowali bowiem mechanizmem, dzięki któremu niezależnie od tego, ile by się nie miało kont, nigdy nie trzeba sprawdzać poczty na więcej niż jednym. Listy ze wszystkich pozostałych kont mogą być bowiem automatycznie przesyłane na jedno, które sobie wybierzemy.

Praktycznie każdy system transportu poczty działający w Unixie pozwala użytkownikowi zrealizować tzw. autoforward, czyli automatyczne przekazywanie poczty przychodzącej na to konto pod inny adres. W tym celu w swoim katalogu macierzystym użytkownik powinien utworzyć plik o nazwie .forward (kropka na początku nazwy!), zawierający jedną linijkę - adres, na który ma być przekazywana poczta. To wystarczy - od tego momentu każdy przychodzący list, zamiast trafiać do naszej skrzynki pocztowej, będzie przesyłany pod nowy adres!

Plik taki możemy utworzyć dowolnym edytorem dostępnym w danym systemie Unixowym. Większość serwerów udostępniających konta pocztowe ma zainstalowane łatwe w obsłudze edytory pico bądź joe; można też użyć nieco trudniejszego programu emacs lub standardowego Unixowego vi (ale to wariant dla prawdziwych "twardzieli", gdyż jest to program wyjątkowo nieprzyjazny dla użytkownika). Często jednak najłatwiej jest wpisać treść tego pliku wykorzystując po prostu Unixową komendę cat. Po zgłoszeniu systemu piszemy:

     cat >.forward

     ultra$ cat >.forward
     nowy@adres.dla.poczty
     ^D
     ultra$

W większości systemów (tylko raz zdarzyło mi się spotkać system, który na to nie pozwalał) możemy wpisać w pliku .forward kilka adresów, oddzielając je przecinkami, przekazując w ten sposób pocztę na wszystkie te adresy równocześnie. Ta możliwość może przydać się do utworzenia konta "grupowego", pozwalającego na czytanie listów przez kilka osób. Np. w firmie możemy utworzyć konto o nazwie "zarzad", z którego poczta trafiać będzie na indywidualne konta wszystkich członków zarządu.

Najczęstszym jednakże zastosowaniem tej możliwości jest zachowanie w skrzynce pocztowej kopii otrzymanego listu. Jak bowiem wspomniano powyżej, gdy na koncie znajduje się plik .forward, otrzymywana poczta przekazywana jest tylko na adres (lub adresy) wymienione w tym pliku, bez umieszczania w skrzynce użytkownika! Jeżeli np. właścicielka konta kate@firma.com.pl ma w pliku .forward wpisany adres kasia@provider.net.pl, to wszystkie listy wysłane na pierwszy adres zostaną od razu przesłane na drugi, nie trafiając do skrzynki pocztowej na koncie "kate". Czasami właśnie o to nam chodzi; czasami natomiast chcemy, aby kopie listów pozostawały w skrzynce. Gdyby nasza "kate" chciała pozostawiać kopie listów, musiałaby w pliku .forward wpisać:

     \kate,kasia@provider.net.pl

Przy korzystaniu z plików .forward trzeba bardzo uważać, aby nie spowodować tego typu "pętli". Obok "zapętlenia" poczty w obrębie jednego serwera, jak w przypadku pominięcia znaku "\" w powyższym przykładzie, możemy mieć również do czynienia z sytuacją, gdy poczta "odbija się" pomiędzy dwoma (lub kilkoma) serwerami. Załóżmy, że nasza Kasia z poprzedniego przykładu doszła do wniosku, że na obydwu swoich kontach chce mieć te same listy, a zatem nie tylko poczta z pierwszego konta powinna być przesyłana na drugie, ale i na odwrót. Mając na koncie kate@firma.com.pl plik .forward przedstawiony powyżej, umieszcza więc na drugim koncie analogiczny plik o treści:

     \kasia,kate@firma.com.pl

Chcąc skonfigurować tego typu wzajemny autoforward między dwoma kontami, musimy spowodować, aby na drugim koncie, na które przekazujemy list, plik .forward nie był już brany pod uwagę - czynimy to znowu przez użycie znaku "\". A zatem na pierwszym koncie plik .forward będzie miał postać

     \kate,\kasia@provider.net.pl

     \kasia,\kate@firma.com.pl

E-mailowa automatyczna sekretarka

Aby wykorzystać tę możliwość, "adres" umieszczany w pliku .forward powinien mieć postać

     "|komenda"

Jednym z ciekawszych zastosowań tej możliwości jest automatyczne odpowiadanie na listy. Jeżeli np. wyjeżdżamy na urlop, lub z innego powodu nie będziemy czytać poczty przez kilka czy kilkanaście dni, możemy skonfigurować na naszym koncie "automatyczną sekretarkę", wysyłającą w odpowiedzi na przychodzące do nas listy przygotowany wcześniej tekst, informujący o naszej nieobecności i planowanym terminie powrotu. Dzięki temu osoby wysyłające do nas listy nie muszą się niepokoić naszym brakiem odpowiedzi i zastanawiać nad jego przyczynami; jest to wskazane zwłaszcza dla osób wykorzystujących e-mail do celów zawodowych i otrzymujących wiele korespondencji.

Większość systemów Unixowych zawiera przeznaczony specjalnie do takich zastosowań program o nazwie vacation, umożliwiający skonfigurowanie tej funkcji w łatwy sposób. Jeżeli dotąd nie używaliśmy tego programu, przy pierwszym uruchomieniu najpierw uruchomi on edytor, dając nam możliwość zredagowania tekstu, który będzie wysyłany jako odpowiedź na kierowane do nas listy. Program proponuje domyślny tekst w języku angielskim, który oczywiście możemy całkowicie zastąpić własnym. Możemy też zmienić zaproponowane przez program nagłówki "From:" i "Subject:" (ale raczej nie należy ich usuwać...), ewentualnie dopisać inne, które chcielibyśmy umieścić w liście. Tu niestety możemy natknąć się na pewien problem - otóż może zdarzyć się, że edytorem wywoływanym przez vacation będzie ów niezbyt przyjazny standardowy vi (zależy to od konfiguracji systemu, a raczej jej braku). Jeżeli pojawi się on nam na ekranie - co można poznać po tym, że wszystkie wiersze znajdujące się poniżej edytowanego tekstu zawierać będą znak "~" - należy z niego wyjść (wciskając kolejno klawisze dwukropka, q i Enter) i skonfigurować system do użycia innego edytora - jak to zrobić, piszę nieco dalej.

Przy każdym następnym uruchomieniu programu ten etap wstępnego wywołania edytora zostanie już pominięty; program najpierw zapyta nas, czy chcemy obejrzeć treść przygotowanej odpowiedzi, a następnie, czy chcemy ją edytować (pytania te pojawiają się także przy pierwszym uruchomieniu, po wyjściu z edytora). Odpowiedź twierdząca na to pytanie spowoduje wywołanie edytora, a po wyjściu z niego - znowu te same dwa pytania. Sytuacja taka będzie się powtarzać, dopóki nie odpowiemy "n" na pytanie o chęć edytowania pliku. Wówczas program zaproponuje nam utworzenie pliku .forward (o ile taki plik jeszcze nie istnieje w naszym katalogu), zawierającego wywołanie programu vacation dla odpowiedzi na listy. Odpowiedź twierdząca tworzy plik i tym samym uaktywnia program.

Jeżeli natomiast mamy już w katalogu plik .forward, program vacation - najwidoczniej zakładając, że jest to "jego" plik - proponuje jego usunięcie, aby wyłączyć funkcję automatycznej odpowiedzi. Oczywiście nie jest to zachowanie zbyt inteligentne w sytuacji, gdy pliku tego używamy do innych celów; w takim przypadku niestety naszą "automatyczną sekretarkę" będziemy musieli włączać i wyłączać poprzez ręczne dopisywanie lub usuwanie wywołania programu vacation w pliku .forward.

"Wzorcowy" plik .forward, który tworzy program vacation, ma postać:

     \nazwa,"|/usr/bin/vacation nazwa"

Po powrocie z wyjazdu i usunięciu programu vacation z pliku .forward przydatne może być wykonanie komendy vacation -I (uwaga na dużą literę!). "Czyści" ona bazę zapamiętanych adresów użytkowników, którzy do nas pisali, przygotowując w ten sposób program do następnego użycia.

Program ma jeszcze kilka innych ciekawych możliwości. Próbuje otóż rozpoznawać listy pochodzące z list dyskusyjnych (choć nie zawsze udaje mu się to w stu procentach, ale to już raczej wina niestandardowych konfiguracji listserwerów obsługujących takie listy) i nie wysyła na nie odpowiedzi; nie wysyła także odpowiedzi na komunikaty o niemożliwości doręczenia poczty, generowane przez serwery pocztowe. Nie odpowiada również na listy, które nie były adresowane bezpośrednio do nas, lecz zostały np. przeforwardowane z innego konta; aby zezwolić na odpowiadanie na tę ostatnią grupę listów, należy dodać w wywołaniu programu parametr -j. Dokładną informację o sposobie użycia programu można - jak zawsze w Unixie - uzyskać komendą man vacation.

Jak wspomniałem, może się zdarzyć, iż edytorem wywoływanym przez program vacation do edycji tekstu odpowiedzi będzie standardowy Unixowy edytor vi. Dzieje się tak wówczas, gdy administrator systemu nie skonfigurował innego edytora systemowego; musimy to wówczas zrobić we własnym zakresie. Sposób wykonania tej czynności zależy od tego, jaki typ shella (części systemu interpretującej polecenia użytkownika) jest używany na danym komputerze, dlatego najpierw musimy dowiedzieć się z jakim shellem mamy do czynienia. Wszystkie shelle dają się z grubsza podzielić na dwie grupy: shelle Bourne'a (podstawowi reprezentanci tej grupy to sh, bash i ksh) i shelle C (csh, tcsh). Najlepiej zapytać o rodzaj shella administratora systemu. Jeżeli jest to niemożliwe, można użyć innych sposobów, np. obejrzeć informacje o własnym koncie wyświetlane przez komendę finger (trzeba wpisać: "finger nazwa", gdzie "nazwa" jest nazwą naszego konta) - jedną z podawanych informacji powinna być nazwa naszego shella. Można też spróbować rozpoznać typ shella z postaci zgłoszenia systemu; z reguły w shellach Bourne'a zgłoszenie systemu kończy się znakiem "$", natomiast w shellach C - znakiem "%", aczkolwiek administrator mógł to przekonfigurować.

Aby skonfigurować edytor systemowy w shellu Bourne'a, trzeba wpisać komendę:

     EDITOR=program ; export EDITOR

     setenv EDITOR program

Filtrujemy pocztę

Na bardzo wielu serwerach Unixowych zainstalowany jest popularny program pocztowy elm. W skład tego pakietu wchodzi również prosty program do filtrowania przychodzącej poczty o nazwie filter. Łatwo możemy przekonać się, czy jest on zainstalowany; wpiszmy po zgłoszeniu systemu komendę "filter -r". Jeżeli zobaczymy komunikat w rodzaju:

     filter (Sun Jan 03 16:41:57 1999 raj): Couldn't get rules!

Aby filtrować pocztę za pomocą programu filter, w pliku .forward musimy umieścić następujący wiersz:

     "|/usr/local/bin/filter"

     joe .elm/filter-rules

     mkdir .elm

     if (warunek) then akcja

     if (subject = "money") then delete
     if (subject = "$$$") then delete
     if (subject = "adult") then delete
     if (from = "bad@guy.com") then delete
     if (lines > 1000) then delete

Jest to oczywiście tylko prosty przykład; prawdziwy kształt reguł filtrowania wypracować trzeba w drodze doświadczalnej. W szczególności dobór właściwych "słów kluczowych" (takich jak w powyższym przykładzie "money" czy "adult"), pozwalających usuwać niepożądane listy - spamy, może wymagać wielu prób. Warto zwrócić uwagę na fakt, że występujący w powyższych zapisach znak równości nie oznacza dokładnej równości, lecz występowanie danego tekstu we wskazanym polu nagłówka; przykładowo, aby zadziałał pierwszy warunek, pole "Subject:" nie musi składać się wyłącznie z pojedynczego słowa "money" - wystarczy, że to słowo gdziekolwiek w nim wystąpi. W porównaniach tych utożsamiane są duże i małe litery, a więc "money" zostanie rozpoznane zarówno, gdy jest napisane małymi, jak i dużymi literami.

Oczywiście kasowanie listów nie jest jedyną operacją, jaką w programie filter możemy wykonywać. W powyższym przykładzie np. kasowanie listów dłuższych niż 1000 wierszy nie zawsze musi być wskazane - choć często będą to "śmieci", czasami możemy otrzymać całkowicie "legalny" i użyteczny list o takiej wielkości (ktoś np. może nam przysłać jakiś potrzebny plik). Zamiast kasować, możemy więc takie duże listy przenosić do osobnego pliku na dysku, którego zawartość możemy od czasu do czasu przeglądać pracując interakcyjnie przez telnet (w końcu po coś mamy tego shella, nieprawdaż?), a jeżeli uznamy ją za interesującą, wówczas "ściągniemy" go sobie na lokalny dysk przy pomocy FTP. A więc ostatnią regułę zmieniamy na:

     if (lines > 1000) then save "~/big-mail"

W stosunku do złośliwego człowieka, który bombarduje nas pocztą, będziemy również złośliwi; wszystkie listy od niego będziemy mu odsyłać z powrotem (zauważmy, że dzieje się to całkowicie automatycznie i bez najmniejszej konieczności łączenia naszego domowego komputera z siecią!):

     if (from = "bad@guy.com") then forward "bad@guy.com"

     if (from != "@firma.com.pl") then executec "/usr/bin/vacation kowalski"

     if (subject = "business" and from != ".pl") then delete

     if (from != "@firma.com.pl") then executec "/usr/bin/vacation kowalski"
     if (subject = "business" and from != ".pl") then delete

Język reguł programu filter ma jeszcze więcej możliwości, które dokładnie opisane są w dokumentacji programu. W skład dystrybucji programu elm wchodzi plik tekstowy - najczęściej noszący nazwę Filter.fmtd - zawierający dokładny podręcznik korzystania z programu filter (The Elm Filter Guide). Najlepiej zapytać administratora systemu o to, czy i w jakim katalogu zainstalował ten plik na komputerze, na którym mamy konto.

Program filter rejestruje wszystkie operacje, które wykonuje na nadchodzącej poczcie, umożliwiając nam po zalogowaniu się na konto zapoznanie się z efektami jego pracy. Użycie komendy "filter -s" wypisuje krótkie podsumowanie, informujące o tym, ile otrzymaliśmy listów, oraz ile spośród nich zostało obsłużonych przez poszczególne reguły z pliku filter-rules. Natomiast komenda "filter -S" (duża litera) wypisuje szczegółowy raport, co program filter zrobił z każdym kolejnym listem (wykaz wyświetlany przez tę komendę może być dość długi...). Dodając do którejkolwiek z tych komend jeszcze parametr "-c" nakazujemy po wyświetleniu raportu "wyczyszczenie" przez program filter plików, w których rejestrowane są te informacje, i rozpoczęcie tym samym tworzenia rejestru od nowa.

To tyle w pierwszej części tekstu opisującego możliwości manipulowania przychodzącą pocztą. W następnej części przeczytacie Państwo więcej o bezsprzecznym "numerze jeden" wśród wszystkich narzędzi do przetwarzania i filtrowania poczty - programie procmail.

Powrót do wykazu artykułów o Internecie

Statystyka