Cyfrowa Antwerpia

Włączając komputer i "surfując" po stronach WWW - najczęściej, co tu dużo ukrywać, w poszukiwaniu rozrywki - na ogół nie zdajemy sobie sprawy, z jak potężnym narzędziem mamy do czynienia; w jakim stopniu odpowiednio zastosowane technologie informacyjne mogą zmienić codzienne życie. Dopiero spojrzenie na gotowe, zastosowane już rozwiązania zazwyczaj pozwala nam to sobie uświadomić. Warto więc przyjrzeć się, jak to zrobiono w Antwerpii.

Infrastruktura

MANAP od początku zaplanowano jako sieć uniwersalną, przeznaczoną do przesyłania różnego rodzaju informacji: danych komputerowych, głosu (rozmów telefonicznych) i obrazu. W czerwcu 1994, zaledwie w miesiąc po wypuszczeniu na rynek przez firmę Alcatel pierwszego przełącznika ATM, sieć MANAP została wyposażona w takie urządzenie stając się w ten sposób pierwszą na świecie siecią miejską działającą w technologii ATM. Obecnie (na koniec 1998 r.) sieć MANAP liczy sobie ok. 70 km długości i łączy 46 węzłów, w tym 26 węzłów transmisji danych, 18 central telefonicznych i 5 punktów wideokonferencyjnych. Do sieci podłączone są instytucje takie jak szpitale, archiwum miejskie, biblioteki publiczne, uniwersytety i jednostki urzędu miasta (rys.1).

Siecią i całą infrastrukturą informatyczną miasta zarządza wydzielona firma publiczna o charakterze non-profit - Telepolis. Telepolis pracuje na rzecz miasta, publicznego centrum opieki społecznej (w Belgii instytucja ta oprócz "typowych" funkcji opieki społecznej pełni także rolę naszych kas chorych - utrzymuje m.in. szpitale, domy dziecka, domy starców i szkoły medyczne) oraz antwerpskiego portu. Telepolis zatrudnia 210 pracowników i dysponuje rocznym budżetem rzędu 1,3 miliarda franków belgijskich, co stanowi około 4% całego budżetu miasta. W zestawieniu z polskimi warunkami - kilkuosobowych co najwyżej wydziałów informatyki w urzędach miast - są to liczby doprawdy imponujące.

Informacja niewidoczna

Technologia informacyjna pozwoliła na lepsze zorganizowanie pracy urzędu miasta: złożony dotychczas z wielu wydziałów urząd został podzielony na 9 samodzielnych jednostek, z których każda koordynuje inny obszar życia miasta (np. ochrona zdrowia, finanse, środowisko naturalne itp.). Jednostki te położone są w różnych punktach miasta, a kontaktują się ze sobą poprzez MANAP: w urzędzie wdrożony jest elektroniczny obieg dokumentów, intensywnie wykorzystywana jest wewnętrzna poczta elektroniczna, intranet, a także wideokonferencje. Sieć wykorzystywana jest także do szkolenia pracowników urzędu: mogą oni szkolić się na organizowanych okresowo "wirtualnych kursach", odbywanych na drodze wideokonferencji z instruktorem, mogą też korzystać z publikowanych w intranecie materiałów samokształceniowych. Co miesiąc szkoli się tą drogą około 500 pracowników. System ten, określany nazwą VILA (VIrtual Learning Antwerp) ma być w przyszłości udostępniony także ogółowi mieszkańców Antwerpii; będą oni mogli tą drogą korzystać z różnorakich kursów (np. językowych), które przygotowywane będą przez antwerpskie uniwersytety.

Istotnym obszarem zastosowań sieci MANAP jest telemedycyna. Sieć wykorzystywana jest np. do przesyłania pomiędzy szpitalami zdjęć radiologicznych celem konsultacji i diagnozy przez specjalistów. W postaci elektronicznej zapisuje się i wymienia pomiędzy placówkami i lekarzami kartoteki pacjentów. Wdrażany jest system zdalnych konsultacji lekarskich: lekarze ogólni mogą w każdej chwili zasięgać porady specjalistów za pośrednictwem e-maila (przesyłanie danych pacjentów odbywa się w sposób zaszyfrowany). Funkcjonuje także centralny system rejestracji pacjentów, zarządzania wolnymi miejscami w szpitalach i rozliczania kosztów leczenia.

Infrastruktura sieciowa Antwerpii używana jest rzecz jasna do wielu jeszcze innych celów. Elektronicznie wykonywane są wszystkie rozliczenia pieniężne pomiędzy urzędem i służbami miejskimi, centrum opieki społecznej i portem. System ten połączony jest z systemami bankowymi, wskutek czego m.in. obywatele mogą opłacać swoje zobowiązania wobec miasta - np. podatki - bezpośrednio za pomocą kart płatniczych lub bankomatowych. Wdrożono system elektronicznej wymiany dokumentów (EDI) pomiędzy firmami działającymi w obrębie portu a zarządem portu i urzędem celnym. Realizowany jest projekt zdalnego zarządzania budynkami z wykorzystaniem sieci MANAP - na razie w jego ramach zdalnie steruje się temperaturą wody w miejskich basenach kąpielowych; planowane dalsze zastosowania to np. monitorowanie systemów ochrony w obiektach publicznych, sterowanie klimatyzacją w zabytkowych budynkach itp.

Te wszystkie zastosowania miejskiej sieci są "niewidoczne" dla ogółu: technologia informacyjna skrywa się gdzieś w czeluściach urzędów i instytucji, pozwalając na ich sprawniejsze funkcjonowanie, nie stanowiąc jednak widocznego, rewolucyjnego przełomu. Widomym przejawem informacyjnej rewolucji jest natomiast ogólnodostępny, miejski system informacyjny, znany pod nazwą Digital Metropolis Antwerp (a właściwie - w języku flamandzkim - Digitale Metropool Antwerpen), w skrócie DMA.

Informacja obywatelska

Witryna Antwerpii poświęcona jest jednak przede wszystkim rzeczywistym, a nie wirtualnym sprawom miasta. Można tam znaleźć szczegółowe informacje typu "jak to zrobić", omawiające niemal każdy rodzaj kontaktu obywatela z urzędem lub służbami miejskimi. Można się więc dowiedzieć np. w jaki sposób można zgłosić zmianę adresu, jak wygląda procedura rejestracji psa, zmiany nazwiska, a nawet jak wzywa się pogotowie! Na stronach DMA znajduje się pełny wykaz adresów, telefonów i e-maili do wszystkich jednostek urzędu miasta; ponadto, podobnie jak w przypadku telefonu, wszelkie pytania i prośby o informacje można wysyłać na centralny adres e-mailowy miasta, skąd zostaną one przekazane do odpowiedniego pracownika. Dzięki elektronicznemu obiegowi dokumentów wszystkie przychodzące e-maile są rejestrowane i urzędnicy zobowiązani są do udzielenia odpowiedzi. Podobnie kontaktować się można ze wszystkimi radnymi rady miasta (którzy obligatoryjnie posiadają adresy e-mailowe) i przekazywać im swoje opinie oraz prosić o wyjaśnienia podejmowanych decyzji.

Mieszkańcy Antwerpii nie mają jeszcze możliwości elektronicznego składania pism i formularzy do urzędu miasta, jest to jednak jeden z priorytetowych planów na najbliższą przyszłość. Miasto dąży do utworzenia "elektronicznego okienka" w Sieci, w którym każdy mieszkaniec będzie mógł przez 24 godziny na dobę i 7 dni w tygodniu składać wszelkie urzędowe formularze. Większość spraw o charakterze rutynowym (np. zgłoszenie urodzenia dziecka) ma być obsługiwana przez system w sposób automatyczny, jedynie sprawy nietypowe wymagać będą kontaktu (np. e-mailowego) z żywym urzędnikiem. Wprowadzenie takiego systemu wymagać będzie jednak mechanizmu jednoznacznej identyfikacji osób składających takie elektroniczne dokumenty - prawdopodobnie do tego celu wykorzystane zostaną identyfikacyjne karty chipowe i odpowiednie czytniki podłączane do komputerów. Ze względów technicznych wdrożenie takiego systemu musi zatem trochę potrwać: na razie mamy do czynienia z zalążkami "elektronicznego okienka" w sprawach, gdzie absolutnie pewna identyfikacja nie jest sprawą krytyczną. Istnieje zatem np. formularz "interwencyjny", za pomocą którego mieszkańcy mogą zgłaszać problemy i awarie dotyczące infrastruktury miejskiej (np. dziura w drodze czy zepsute światła uliczne), zieleni, ruchu drogowego czy zanieczyszczenia środowiska. Sklepy mogą również elektronicznie powiadamiać urząd o planowanych dniach wolnych. Możliwe jest przeszukiwanie on-line miejskiej bazy nieruchomości do sprzedania lub wynajęcia. Za pomocą specjalnego formularza można też przesyłać zapytania o wolne obiekty handlowe, magazynowe itp. oraz grunty i działki - w tym przypadku jednak przeszukiwanie nie odbywa się on-line, lecz dane z formularza przekazywane są do właściwego urzędnika, który odsyła nam odpowiedź.

To jeszcze nie cała zawartość DMA. Witryna połączona jest m.in. z bazą danych urzędu zatrudnienia, umożliwiając poszukiwanie wolnych miejsc pracy. Policja drogowa na bieżąco informuje na specjalnej stronie o utrudnieniach w ruchu, takich jak remonty dróg, planowane manifestacje, a także... kontrole drogowe! (rys.2). Możliwe jest bezpośrednie przeszukiwanie zawartości archiwum miejskiego, elektronicznie publikowane są uchwały rady miasta i dystryktu. Dostępna jest informacja o aktualnie odbywających się w Antwerpii wydarzeniach kulturalnych, z możliwością zakupu on-line biletów na najważniejsze imprezy (obsługiwaną przez serwis Tickets.com). Istnieje także strona, na której mieszkańcy miasta mogą sami umieszczać informacje o organizowanych przez siebie imprezach. Na stronach DMA odwiedzić można wirtualne muzeum, prezentujące zbiory najważniejszych spośród przeszło 30 antwerpskich muzeów (w przyszłości serwis ma objąć wszystkie muzea) i przeszukać katalogi biblioteki uniwersyteckiej (w dalszej kolejności do systemu dołączone zostaną biblioteki publiczne). Kolekcja wirtualnego muzeum będzie także wydana w postaci CD-ROM-u. Wkrótce witryna DMA ma być sprzężona z używanym przez służby miejskie systemem informacji geograficznej (GIS), co umożliwi lokalizowanie na planie miasta dowolnych ulic i obiektów i wskazywanie tras dojścia bądź dojazdu do nich.

Informacja dla każdego

W 1996 rozpoczęło się w Antwerpii uruchamianie sieci cyberkawiarni (zlokalizowanych np. w bibliotekach publicznych), umożliwiających darmowy dostęp do Internetu i DMA. Korzysta z nich obecnie około 1000 osób tygodniowo. Miasto posiada również dwa "cyberautobusy" ze stanowiskami komputerowymi, odwiedzające szkoły, festyny, imprezy kulturalne, zatrzymujące się na ulicach i placach miasta. Uzupełnieniem funkcjonowania cyberkawiarni są organizowane przez Telepolis darmowe lekcje korzystania z Internetu i usług DMA.

Dostęp do informacji dosłownie na ulicy zapewniają kioski informacyjne, których jest w tej chwili w Antwerpii przeszło 40. Kiosk informacyjny to stojący w miejscu publicznym, umieszczony w odpornej na uszkodzenia obudowie komputer wyposażony w ekran dotykowy (istnieją też kioski nieco innego typu, wyposażone w normalną klawiaturę) i podłączony do sieci miejskiej. Za jego pomocą uzyskać można dostęp do miejskiego systemu informacyjnego bądź do Internetu. W skład każdego kiosku wchodzi również zwykły automat telefoniczny (rys.3). Planowane jest rozszerzenie możliwości kiosków o funkcje multimedialne - np. możliwości połączeń wideokonferencyjnych z pracownikami urzędu miasta, wyposażenie ich w drukarkę, co pozwoli na wydruk uzyskanych informacji (na przykład mapy pokazującej trasę dojścia do poszukiwanego obiektu) oraz wprowadzenie możliwości dokonywania w kioskach płatności za rozmaite usługi przy pomocy kart płatniczych.

Co dalej?

Jednym z nich miałby być system monitorowania ruchu ulicznego. Korki uliczne są zmorą Antwerpii - podobnie jak niemal wszystkich dużych miast. System monitorowania ruchu miałby na bieżąco przekazywać informacje o sytuacji drogowej: miejscach wypadków, tworzenia się korków, wolnych miejscach parkingowych. Poza znanymi już kanałami dostępu, jak witryna WWW bądź kioski informacyjne, dostęp do systemu byłby możliwy także z przenośnych, bezprzewodowych terminali instalowanych w samochodach, które w sposób ciągły monitorowałyby sytuację na zaplanowanej trasie przejazdu, sugerując w razie potrzeby ewentualne objazdy bądź zaparkowanie samochodu i przesiadkę na tramwaj lub metro (których częstotliwość kursowania mogłaby być też regulowana na podstawie wskazówek podawanych przez system).

Niezwykle futurystyczne wrażenie robi projekt o zgrabnej nazwie TOMMI (Tourist On-line MultiMedia Information). TOMMI to zakładane na rękę urządzenie wielkości walkmana, wyposażone w ekranik i słuchawki, którego zadaniem byłoby przekazywanie turystom wszelkich możliwych informacji o mieście. Urządzenie, które można byłoby wypożyczyć w biurze informacji turystycznej, miałoby dostęp drogą radiową nie tylko do informacji o historii i zabytkach miasta, ale także o wszelkich aktualnych wydarzeniach, sklepach, pubach i restauracjach oraz komunikacji miejskiej. Można byłoby je programować w zależności od swoich indywidualnych zainteresowań i czasu, jaki ma się do dyspozycji; w ten sposób każdy przybywający do Antwerpii turysta mógłby odbyć po tym mieście własną, "spersonalizowaną" wycieczkę.

Choć projekty te brzmią niezwykle, warto pamiętać o tym, że dziś na co dzień używamy komputerów i sieci do takich zastosowań, które wyglądały podobnie futurystycznie dwa-trzy lata temu. Kto by pomyślał wówczas choćby o tym, że dziś zaglądając na witryny WWW wielu dużych polskich miast znaleźć tam możemy wprawdzie znacznie skromniejsze od antwerpskiego, ale spełniające z grubsza te same zadania systemy informacyjne? W Gdańsku, Wrocławiu, Krakowie, Poznaniu już dziś nie jest niczym niezwykłym uzyskanie wprost na ekranie domowego komputera rozkładów jazdy komunikacji miejskiej, aktualnego programu kin czy informacji o realizacji budżetu miasta. W Szczecinie rozpoczęto już nawet instalowanie kiosków informacyjnych. Antwerpia wytycza szlak, ktorym prędzej czy później podążymy wszyscy; świadczą o tym międzynarodowe nagrody, jakie dwukrotnie otrzymały antwerpskie projekty w konkursach Bangemann Challenge (zob.: http://www.challenge.stockholm.se/). W pierwszym konkursie z 1997 r. na pięć zgłoszonych przez Antwerpię projektów aż trzy zostały laureatami konkursu. Do tegorocznego, znacznie silniej obsadzonego konkursu Antwerpia zgłosiła cztery projekty; spośród nich witryna Digital Metropolis Antwerp została laureatem kategorii "Usługi publiczne i demokracja", a dwa inne projekty znalazły się w gronie finalistów.

Witrynę Antwerpii obejrzeć można pod adresem: http://www.antwerpen.be/ (niestety, najbardziej interesujące jej części dostępne są jedynie w języku flamandzkim), więcej informacji o Telepolis i antwerpskich projektach teleinformatycznych znaleźć można pod adresem: http://www.antwerpen.be/telepolis/. Na witrynie tej można także zamówić bezpłatny multimedialny CD-ROM zawierający prezentację miasta (z prezentacji tej zaczerpnąłem część ilustracji do niniejszego tekstu).

Powrót do wykazu artykułów o Internecie

Statystyka