Co to takiego Usenet?

Usługa określana jako Usenet, Usenet news lub po prostu news (dobrej polskiej nazwy wciąż brak; "wiadomości" ani "nowinki" to nie to...) stanowi alternatywną realizację tej samej idei, co listy dyskusyjne. O ile listy dyskusyjne używają do rozpowszechniania wiadomości zwykłej poczty elektronicznej - list wysłany na adres listy dyskusyjnej zostaje automatycznie rozesłany do wszystkich użytkowników zapisanych do danej listy, o tyle w systemie news nie otrzymujemy żadnych wiadomości do swojej skrzynki pocztowej; wiadomości rezydują na dyskach wydzielonych komputerów - serwerów news, i aby je odczytać, trzeba połączyć się z tymi komputerami za pomocą specjalnego programu - klienta, tzw. czytnika news (newsreader). Wbrew nazwie, program ten służy nie tylko do odczytywania wiadomości, lecz również do ich wysyłania - jest funkcjonalnym odpowiednikiem programów używanych do poczty elektronicznej. Istnieją zresztą programy (na PC np. shareware'owy Minuet czy Message Center z komercyjnego pakietu Quarterdeck Internet Suite), w których obsługa poczty i Usenetu jest połączona w jedno - z obiema tymi usługami pracuje się bowiem bardzo podobnie. Mniej lub bardziej rozbudowane funkcje newsreadera posiadają też prawie wszystkie przeglądarki WWW - służą do tego celu URL-e zaczynające się od przedrostka "news:".

W przeciwieństwie do usług takich jak WWW, e-mail czy ftp, które na ogół nie narzucają żadnych ograniczeń na to, kto może z nich korzystać, Usenet jest usługą (bodajże jedyną w Internecie) z zasady "ograniczoną terytorialnie": prawo połączenia się z określonym serwerem news mają tylko komputery o adresach należących do określonej domeny. Aby skorzystać z Usenetu, trzeba zatem oprócz posiadania newsreadera znać jeszcze adres lokalnego serwera news, z którego wolno nam korzystać; adres ten z reguły poda nam nasz provider (często będzie to jego własny serwer), lub administrator sieci lokalnej, jeżeli nasza instytucja posiada sieć bezpośrednio połączoną z Internetem. "Przypisanie" na stałe do jednego serwera i zablokowanie dostępu do innych nie stanowi jednak problemu (a w istocie jest nawet potrzebne do poprawnego działania większości newsreaderów), gdyż z założenia w Usenecie te same wiadomości (przynajmniej jeżeli chodzi o najważniejsze grupy o zasięgu światowym - zob. dalej) powinny być dostępne "wirtualnie wszędzie". Serwery news bowiem regularnie łączą się ze sobą, wymieniając te wiadomości, których drugi serwer jeszcze nie posiada, i w ten sposób, drogą niejako "poczty pantoflowej" (jedna pani drugiej pani...), wiadomości rozchodzą się po wszystkich serwerach. Administratorzy serwerów news ustalają nawzajem między sobą trasy tego rozchodzenia się wiadomości, czyli tzw. feedy - kto z kim się łączy; ustalenie optymalnych tras jest sprawą niebagatelną zważywszy, iż pełny feed wszystkich najważniejszych grup Usenetowych to transmisja ok. 100 MB dziennie.

Wiadomości rozsyłane w systemie news podzielone są na grupy. Każda grupa, podobnie jak każda lista dyskusyjna, poświęcona jest określonemu tematowi. Nie wszystkie grupy docierają do wszystkich serwerów news - liczba grup dostępnych na różnych serwerach może wahać się od 3000 do prawie 10000; z tego około 2000 stanowi zbiór najważniejszych grup o zasięgu ogólnoświatowym. Grupy Usenetowe zorganizowane są w pewną hierarchię tematyczną i zgodnie z tą hierarchią skonstruowane są ich wieloczłonowe nazwy, podobne nieco do nazw domenowych komputerów w Internecie; np. comp.os.msdos.programmer, soc.culture.polish czy rec.music.beatles.

Podstawowe grupy systemu Usenet, dostępne na prawie wszystkich serwerach news na świecie, zebrane są w siedmiu klasach, określanych często jako "Wielka Siódemka" Usenet-u. Grupy o nazwach zaczynających się od "comp" zajmują się wszelkimi tematami związanymi z komputerami; "sci" to dyskusje naukowe, "rec" - tematyka dotycząca rozrywek, hobby, spędzania czasu wolnego, "soc" - sprawy społeczne. Grupy o nazwach zaczynających się od "news" dotyczą funkcjonowania samego systemu Usenet (m.in. zawierają materiały wprowadzające dla początkujących użytkowników - będzie jeszcze o nich mowa później). Kategoria "talk" to swoisty "Hyde Park" - zarezerwowana jest ona dla niekończących się i nie doprowadzających do żadnych rozsądnych wniosków debat na "wiecznie kontrowersyjne" tematy, jak np. aborcja. Wreszcie tematy nie pasujące nigdzie indziej (m.in. sprawy dotyczące problemów życia codziennego, dzieci, szkolnictwa, produktów konsumpcyjnych, prowadzenia firmy, oferty pracy, ogłoszenia o kupnie i sprzedaży itp.) znajdują swoje miejsce w kategorii "misc". Tak więc wspomniana grupa comp.os.msdos.programmer poświęcona jest programowaniu w systemie operacyjnym MS-DOS; znajduje się w ogólnej klasie grup zajmujących się komputerami (comp), w podklasie dotyczącej systemów operacyjnych (os), w jeszcze węższej podklasie dotyczącej MS-DOS-a, i dopiero ostatni człon nazwy wyróżnia konkretny temat grupy. Nazwy takie jak soc.culture.polish czy rec.music.beatles rozszyfrować chyba łatwo, aczkolwiek niejednokrotnie zdarza się, że w praktyce tematy, na które dyskutuje się w danej grupie, nieco rozmijają się z teoretycznym założeniem - we wspomnianej grupie soc.culture.polish raczej na próżno szukać by listów dotyczących kultury w dosłownym znaczeniu; dominuje tam przede wszystkim polityka. Podobnie jak w przypadku list dyskusyjnych, także niektóre (nieliczne) grupy w Usenecie są moderowane, to znaczy że wiadomości wysyłane do grupy nie są w niej umieszczane automatycznie, lecz trafiają najpierw do moderatora - osoby zarządzającej daną grupą, która dopiero podejmuje decyzję o tym, czy dany tekst zostanie "opublikowany" - jest to pewien rodzaj cenzury, mającej na ogół zapewnić przestrzeganie założonej tematyki grupy.

Oprócz "Wielkiej Siódemki" istnieje jeszcze wiele innych hierarchii grup Usenetowych, zwykle o lokalnym zasięgu: ograniczonych do użytkowników danego serwera, użytkowników z danego miasta, regionu, kraju. Zwłaszcza popularne są hierarchie krajowe, w których nazwy grup rozpoczynają się od oznaczenia kraju - w Polsce jest to "pl". Ich tematyka zwykle dubluje tematykę grup "Wielkiej Siódemki", z tą jednakże różnicą, że po pierwsze - są bardziej ukierunkowane na konkretną, lokalną specyfikę; po drugie - dyskutuje się w nich w języku danego kraju, podczas gdy w grupach "Wielkiej Siódemki" obowiązuje język angielski. Inną z bardzo popularnych hierarchii jest - mająca również ogólnoświatowy zasięg, podobnie jak "Wielka Siódemka" - hierarchia tzw. alternatywna, o nazwach grup zaczynających się od "alt". W hierarchii tej można znaleźć dosłownie wszystko - od tematów poważnych, zbliżonych do tematyki grup "Wielkiej Siódemki" bądź wręcz ją dublujących (np. alt.architecture, alt.society.civil-liberty albo alt.msdos.programmer), poprzez nieco... niezwykłe (alt.beer, alt.horror.werewolves, alt.paranormal), ocierające się o granicę dobrego smaku lub wręcz ją przekraczające (cała seria grup alt.sex.*) aż do zupełnie zwariowanych, manifestujących się równie zwariowanymi, wyłamującymi się z hierarchii nazwami, jak alt.destroy.the.earth czy alt.cows.moo.moo.moo. O ile grupy należące do "Wielkiej Siódemki" muszą mieć ściśle określony i w miarę "poważny" temat, a do ich założenia zwyczajowo niezbędne jest spełnienie pewnych ścisłych wymogów formalnych (przedstawienie formalnej propozycji nowej grupy w grupie news.announce.newgroups, miesięczny okres dyskusji nad propozycją, a następnie głosowanie), o tyle w grupach "alternatywnych" do założenia nowej grupy nie są potrzebne właściwie żadne formalności i dziesiątki tych grup powstają (i znikają) codziennie.

Do czytania i wysyłania wiadomości w grupach Usenetowych nie są potrzebne - w przeciwieństwie do list dyskusyjnych - żadne wcześniejsze przygotowania typu zapisywania się na listę. Po połączeniu się za pomocą newsreadera z właściwym dla nas serwerem news uzyskujemy na ekranie listę grup dostępnych na tym serwerze i możemy "zaglądnąć" do dowolnej z nich celem przeczytania aktualnie dostępnych listów bądź wysłania własnego. Programy newsreaderów posiadają wprawdzie funkcję "zapisywania się" do grup news'owych, ale owo "zapisywanie" sprowadza się wyłącznie do wyselekcjonowania spośród kilku tysięcy wszystkich grup dostępnych na serwerze tych, których listę będziemy zwykle widzieć na ekranie podczas korzystania z newsreadera; w każdej chwili jednak można wyświetlić wszystkie pozostałe grupy i zajrzeć do dowolnej z nich. Przeglądając zawartość grupy, widzimy wykaz wszystkich listów wysłanych do danej grupy w ostatnim czasie (wiadomości na serwerze news przetrzymywane są przez określony czas, zależny od ilości wolnego miejsca na dyskach - z reguły jest to od kilku dni do dwóch tygodni - po czym znikają bezpowrotnie). Większość newsreaderów zapamiętuje, które listy z danej grupy już czytaliśmy, i przy następnym wejściu do danej grupy wiadomości przeczytanych już nie wyświetla, bądź też wyświetla je zaznaczając w odopowiedni sposób jako przeczytane - zależnie od konfiguracji programu.

Jeżeli porównamy listy dyskusyjne i grupy news'owe, to okaże się, że każdy z tych dwu sposobów prowadzenia dyskusji ma swoje zalety i wady. Listy dyskusyjne wymagają wcześniejszego zapisania się na listę, i wypisania, gdy chcemy przestać otrzymywać z niej wiadomości; są więc raczej odpowiednie do tematów, którymi jesteśmy zainteresowani stale, niż do okazyjnego, jedno- czy kilkukrotnego "zerknięcia" na tematykę danej grupy, do czego z kolei znakomicie nadają się grupy Usenetowe. Z drugiej strony, po zapisaniu się na listę dyskusyjną wiadomości z niej przychodzą "same" i pozostają w naszej skrzynce pocztowej do chwili, gdy ich w sposób jawny stamtąd nie skasujemy. Nie ma zatem niebezpieczeństwa zgubienia jakiejś informacji w razie dłuższej przerwy w czytaniu poczty. Do news'ów zaś trzeba każdorazowo zaglądać, a w razie dłuższej przerwy w tej czynności (w przypadku grup o dużym ruchu wystarczy kilka dni!) niektóre listy mogą już zniknąć z serwera. Tę własność systemu Usenet jedni użytkownicy traktują jako wadę (bo istnieje niebezpieczeństwo zgubienia wiadomości), inni jako zaletę (nic nie zapycha im skrzynki pocztowej i nie muszą troszczyć się o kasowanie starych listów, gdyż dzieje się to samoczynnie). Jeżeli już mowa o gubieniu wiadomości, to warto nadmienić, że większość list dyskusyjnych posiada archiwa, z których można odtworzyć wszystkie wiadomości, jakie pojawiały się na liście; grupy Usenetowe takich archiwów na ogół nie mają - w momencie, gdy wiadomość zostanie skasowana z serwera, a nie zrobiliśmy wcześniej jej kopii, przepada bezpowrotnie. Najlepszą sytuacją byłoby zatem oczywiście, gdyby jedna i ta sama dyskusja dostępna była zarówno jako zwykła lista dyskusyjna, jak też i grupa news'owa - i w przypadku wielu list dyskusyjnych takie połączenie (tzw. bramkowanie) jest rzeczywiście zrealizowane; można z nich korzystać na obydwa sposoby. Przykładowo, lista dyskusyjna polip@man.lodz.pl, poświęcona problemom technicznym (głównie, ale nie tylko) polskiego Internetu, jest zbramkowana z grupą news'ową pl.listserv.polip (grupy news'owe stanowiące "odbicie" list dyskusyjnych często mają w nazwie słowo "listserv", aczkolwiek nie zawsze).

Usenet ma swoiste reguły i zwyczaje nim rządzące; aby ułatwić nowym użytkownikom poznanie tych reguł i pomóc w szybszym "wciągnięciu się" w Usenet, istnieją specjalne grupy i dokumenty przeznaczone dla początkujących. Pierwszą grupą, od której przeczytania powinien zacząć nowy użytkownik Usenet-u, jest grupa news.announce.newusers. Jest to grupa moderowana, której zawartość stanowią wyłącznie materiały informacyjne przeznaczone dla początkujących użytkowników - takie jak np. aktualne wykazy istniejących grup (oczywiście jak wszystkie tego typu wykazy w Internecie, także i te nie są całkowicie pełne), zasady "etykiety" obowiązującej przy pisaniu listów do grup Usenetowych itp. Jeżeli natomiast po przeczytaniu wszystkich tekstów z tej grupy wciąż mamy jeszcze jakieś wątpliwości dotyczące korzystania z Usenet-u, grupa news.newusers.questions jest właściwym miejscem do zadawania pytań przez początkujących użytkowników systemu news.

Innym cennym źródłem informacji są tzw. Frequently Asked Questions, w skrócie FAQ. Otóż zauważono, że w wielu grupach często powtarzają się listy zawierające te same pytania (np. we wspomnianej wcześniej grupie comp.os.msdos.programmer takim pytaniem mogłoby być "jak odczytuje się programowo numer seryjny dyskietki?"). Znaleźli się więc ludzie, którzy zebrali takie pytania - i oczywiście odpowiedzi na nie - w jeden obszerny tekst określany właśnie jako FAQ. Teksty takie są okresowo (typowo co tydzień, co dwa tygodnie lub co miesiąc) wysyłane do danej grupy. Oprócz wysyłania ich do konkretnej grupy, której dotyczą, wszystkie takie teksty umieszczane są także w grupie news.answers, służącej specjalnie do tego celu. FAQ dostępne są także (na wypadek, gdy tekst zdążył już "zniknąć" z serwera news) przez anonymous ftp - dokładne informacje zamieszczone są w jednym z listów we wspomnianej grupie news.announce.newusers.

Powrót do wykazu artykułów o Internecie

Statystyka